Wielu ludzi uważa, że szyfrowanie całego dysku jest zbędne i pozbawione większego sensu, no bo przecie "system nie zawiera żadnych wrażliwych danych, które by wymagały szyfrowania". Nie będę się tutaj spierał co do tego punktu widzenia, bo raczej wszyscy znają moje zdanie na temat "danych wymagających szyfrowania" i skupię się tu raczej na tym jak troszeczkę podratować niepełne szyfrowanie, które ludzie, nie wiedząc czemu, są bardziej skłonni stosować, niż cały ten full disk encryption.

1. Szyfrowanie katalogu domowego

Zwykle ludzie próbują szyfrować pojedyncze foldery czy pliki, które są dla nich dość istotne. Takim folderem na pewno jest katalog /home/$USER ale wielu ludzi nie ma pojęcia jak się zabrać do jego zaszyfrowania, poza tym samo zaszyfrowanie to nie wszystko, trzeba go jeszcze otworzyć przy logowaniu się do systemu. Ponadto, potrzebne są również dodatkowe zabezpieczenia, które uchronią nas przed wyciekiem wrażliwych informacji.

Większość dystrybucji linuxowych ma opcję zaszyfrowania katalogu /home/$USER w instalatorze i z tego co zauważyłem, to ta opcja ma zastosowanie jedynie dla głównego użytkownika systemu -- tego tworzonego w instalatorze. Pozostali userzy już nie mają zaszyfrowanych swoich katalogów domowych . Jeśli posiadamy kilku użytkowników w systemie i chcemy dać każdemu z nich możliwość zaszyfrowania swojego folderu w katalogu /home/ , musimy nauczyć się jak to robić ręcznie i zrezygnować z dobrodziejstw oferowanych przez graficzne instalatory.

Na sam początek instalujemy potrzebne narzędzia:

# aptitude install encfs libpam-encfs libpam-mount fuse

Ważne jest by załadować moduł fuse na starcie systemu oraz by dodać użytkownika do grupy fuse. Moduł dodajemy do pliku /etc/modules , a użytkownika przez:

# adduser morfik fuse

Zmiany wejdą w życie po ponownym zalogowaniu się do systemu.

Przechodzimy teraz do edycji kilku plików konfiguracyjnych. Z racji tego, że kolejność linijek w tych plikach jest ważna, powklejam tutaj całe pliki, usuwając tylko komentarze, tak by można było się łatwiej zorientować co dodać do swoich plików konfiguracyjnych.

Plik /etc/security/pam_encfs.conf :

drop_permissions
encfs_default
fuse_default nonempty
-       /home/.encfs            -                           -v          allow_root

Plik /etc/security/pam_env.conf :

ICEAUTHORITY DEFAULT=/tmp/.ICEauthority_@{PAM_USER}

Plik /etc/fuse.conf :

user_allow_other

Plik /etc/pam.d/common-auth :

auth    sufficient      pam_encfs.so
auth    [success=1 default=ignore]      pam_unix.so use_first_pass nullok_secure
auth    requisite           pam_deny.so
auth    required            pam_permit.so
auth    optional    pam_mount.so

Co ciekawe, istnieje narzędzie pam-auth-update , które posiada kilka profili konfiguracji i między innymi jest także opcja dla szyfrowanego katalogu home:

 PAM profiles to enable:                                  
                                                          
    [*] encfs encrypted home directories                  
    [*] Unix authentication                               
    [*] Mount volumes for user                            
    [*] GNOME Keyring Daemon - Login keyring management   
    [*] ConsoleKit Session Management

Każda z opcji uzupełnia odpowiednie pliki o określone linijki i nie trzeba tego robić ręcznie.

Robimy teraz backup katalogu /home/

# mkdir /home.original/
# cp -a /home/ /home.original/

Edytujemy także plik /etc/passwd zmieniając w nim katalog użytkownika:

morfik:x:1000:1000:Morfik,,,:/home.original/morfik:/bin/bash

I relogujemy się. W tej chwili ustawienia konta są czytane z nowej lokalizacji i możemy opróżnić stary katalog /home/ . Gdy jest on już pusty, tworzymy w nim kilka folderów:

# mkdir -p /home/.encfs/morfik /home/morfik
# chown morfik:morfik /home/.encfs/morfik/ /home/morfik/

Powyższe polecenia trzeba powtórzyć dla każdego użytkownika, który ma mieć zaszyfrowany swój katalog /home/ .

Następnie musimy nauczyć system co i jak ma szyfrować:

$ encfs -v /home/.encfs/morfik/ /home/morfik/
16:23:46 (main.cpp:523) Root directory: /home/.encfs/morfik/
16:23:46 (main.cpp:524) Fuse arguments: (daemon) (threaded) (keyCheck) encfs /home/morfik/ -s -o use_ino -o default_permissions
Creating new encrypted volume.
Please choose from one of the following options:
 enter "x" for expert configuration mode,
 enter "p" for pre-configured paranoia mode,
 anything else, or an empty line will select standard mode.
?> x

Manual configuration mode selected.
The following cipher algorithms are available:
1. AES : 16 byte block cipher
 -- Supports key lengths of 128 to 256 bits
 -- Supports block sizes of 64 to 4096 bytes
2. Blowfish : 8 byte block cipher
 -- Supports key lengths of 128 to 256 bits
 -- Supports block sizes of 64 to 4096 bytes

Enter the number corresponding to your choice: 1

Selected algorithm "AES"

Please select a key size in bits.  The cipher you have chosen
supports sizes from 128 to 256 bits in increments of 64 bits.
For example:
128, 192, 256
Selected key size: 256

Using key size of 256 bits

Select a block size in bytes.  The cipher you have chosen
supports sizes from 64 to 4096 bytes in increments of 16.
Or just hit enter for the default (1024 bytes)

filesystem block size: 4096

Using filesystem block size of 4096 bytes

The following filename encoding algorithms are available:
1. Block : Block encoding, hides file name size somewhat
2. Null : No encryption of filenames
3. Stream : Stream encoding, keeps filenames as short as possible

Enter the number corresponding to your choice: 1

Selected algorithm "Block""

Enable filename initialization vector chaining?
This makes filename encoding dependent on the complete path,
rather then encoding each path element individually.
The default here is Yes.
Any response that does not begin with 'n' will mean Yes:

Enable per-file initialization vectors?
This adds about 8 bytes per file to the storage requirements.
It should not affect performance except possibly with applications
which rely on block-aligned file io for performance.
The default here is Yes.
Any response that does not begin with 'n' will mean Yes:

Enable filename to IV header chaining?
This makes file data encoding dependent on the complete file path.
If a file is renamed, it will not decode sucessfully unless it
was renamed by encfs with the proper key.
If this option is enabled, then hard links will not be supported
in the filesystem.
The default here is No.
Any response that does not begin with 'y' will mean No:

Enable block authentication code headers
on every block in a file?  This adds about 12 bytes per block
to the storage requirements for a file, and significantly affects
performance but it also means [almost] any modifications or errors
within a block will be caught and will cause a read error.
The default here is No.
Any response that does not begin with 'y' will mean No:

Add random bytes to each block header?
This adds a performance penalty, but ensures that blocks
have different authentication codes.  Note that you can
have the same benefits by enabling per-file initialization
vectors, which does not come with as great of performance
penalty.
Select a number of bytes, from 0 (no random bytes) to 8: 0

Enable file-hole pass-through?
This avoids writing encrypted blocks when file holes are created.
The default here is Yes.
Any response that does not begin with 'n' will mean Yes:

16:28:41 (SSL_Cipher.cpp:370) allocated cipher ssl/aes, keySize 32, ivlength 16
16:28:41 (FileUtils.cpp:1123) Using cipher AES, key size 256, block size 4096

Configuration finished.  The filesystem to be created has
the following properties:
16:28:41 (Interface.cpp:165) checking if ssl/aes(3:0:2) implements ssl/aes(3:0:2)
16:28:41 (SSL_Cipher.cpp:370) allocated cipher ssl/aes, keySize 24, ivlength 16
Filesystem cipher: "ssl/aes", version 3:0:2
16:28:41 (Interface.cpp:165) checking if nameio/block(3:0:1) implements nameio/block(3:0:1)
Filename encoding: "nameio/block", version 3:0:1
16:28:41 (Interface.cpp:165) checking if ssl/aes(3:0:2) implements ssl/aes(3:0:2)
16:28:41 (SSL_Cipher.cpp:370) allocated cipher ssl/aes, keySize 32, ivlength 16
Key Size: 256 bits
Block Size: 4096 bytes
Each file contains 8 byte header with unique IV data.
Filenames encoded using IV chaining mode.
File holes passed through to ciphertext.

Now you will need to enter a password for your filesystem.
You will need to remember this password, as there is absolutely
no recovery mechanism.  However, the password can be changed
later using encfsctl.

16:28:41 (openssl.cpp:48) Allocating 41 locks for OpenSSL
16:28:41 (FileUtils.cpp:1180) useStdin: 0
New Encfs Password:
Verify Encfs Password:
16:28:53 (Interface.cpp:165) checking if ssl/aes(3:0:2) implements ssl/aes(3:0:2)
16:28:53 (SSL_Cipher.cpp:370) allocated cipher ssl/aes, keySize 32, ivlength 16
16:28:53 (Interface.cpp:165) checking if nameio/block(3:0:1) implements nameio/block(3:0:1)

Oczywiście można wybrać domyślne opcje. Jedyne co nas tutaj interesuje, to hasło -- musi ono pasować do tego, którego używamy do logowania się, w przeciwnym wypadku trzeba będzie podawać dwa hasła, a nam zależy na tym by odblokowanie katalogu domowego nie rzucała się za bardzo w oczy.

Sprawdzamy czy system zamontował zaszyfrowany katalog:

$ mount | grep encfs
encfs on /home/morfik type fuse.encfs (rw,nosuid,nodev,relatime,user_id=1000,group_id=1000,default_permissions,allow_root)

Przenosimy/kopiujemy teraz zawartość uprzednio zrobionego backupu do odpowiednich katalogów. W moim przypadku to wygląda jak poniżej:

$ mv /home.original/morfik/* /home/morfik/
$ mv /home.original/morfik/.* /home/morfik/

Pamiętajmy również o zmianie katalogu domowego w /etc/passwd .

Po zakończeniu procesu kopiowania możemy zresetować maszynę. Jeśli chcemy sprawdzić czy faktycznie system montuje katalog użytkownika, możemy zalogować się na TTY. Powinna zostać wyrzucona informacja o montowaniu zasobu.

Jeśli z jakiegoś powodu chcielibyśmy odmontować katalog /home/$USER , robimy to w poniższy sposób:

$ fusermount -u /home/morfik

Przydatną rzeczą też jest umiejętność zmiany hasła do zaszyfrowanego katalogu. Trzeba tylko pamiętać by zmienić również hasło do konta:

$ passwd
Changing password for morfik.
(current) UNIX password:
Enter new UNIX password:
Retype new UNIX password:
passwd: password updated successfully

$ encfsctl passwd /home/.encfs/morfik/
Enter current Encfs password
EncFS Password:
Enter new Encfs password
New Encfs Password:
Verify Encfs Password:
Volume Key successfully updated.

I została jeszcze ostatnia kwestia tycząca się zaszyfrowanego katalogu z wykorzystaniem encfs -- trzeba zadbać o plik .encfs6.xml , który w tym przypadku znajduje się w /home/.encfs/morfik/.encfs6.xml . Jeśli stracimy ten plik, nie uzyskamy już dostępu do danych. Dlatego trzeba go skopiować i trzymać gdzieś w ukryciu.

2. A co ze SWAP?

Samo zaszyfrowanie katalogu home to nie wszystko -- wrażliwe dane mogą być złapane przez SWAP i zapisane na dysku w formie niezaszyfrowanej. W przypadku gdy posiadamy SWAP z jakiegoś powodu, np korzystamy z hibernacji, trzeba go zaszyfrować. Tworzymy zatem partycję, np. w gparted i robimy kontener:

# cryptsetup --cipher aes-xts-plain64 --key-size 512 --hash sha512 --iter-time 5000 --use-random --verify-passphrase --verbose luksFormat /dev/sda3

Otwieramy go i tworzymy przestrzeń wymiany:

# cryptsetup luksOpen /dev/sda3 swap
Enter passphrase for /dev/sda3:

# mkswap /dev/mapper/swap
mkswap: /dev/mapper/swap: warning: don't erase bootbits sectors
        on whole disk. Use -f to force.
Setting up swapspace version 1, size = 1950716 KiB
no label, UUID=22614608-5406-4562-8532-9e8203a7721d

Listujemy UUID dysków, w moim przypadku sprawa ma się tak:

# lsblk -o name,mountpoint,uuid /dev/sda
NAME            MOUNTPOINT UUID
sda
├─sda1          /boot      62d13fcc-8b32-464c-b751-f124781c84b6
├─sda2          /          9b13095c-cd1c-4787-a2ba-e2b7c9d5b1be
├─sda3                     95f1f54d-a1d6-4e02-8ee6-7f79d7558ebd
│ └─swap (dm-0)            22614608-5406-4562-8532-9e8203a7721d
└─sda4                     e05e671f-770b-4401-a28e-80f6356c959e

Trzeba teraz uzupełnić odpowiednie pliki:

Plik /etc/fstab :

UUID=22614608-5406-4562-8532-9e8203a7721d            swap    swap              0       0

Plik /etc/crypttab:

swap UUID=95f1f54d-a1d6-4e02-8ee6-7f79d7558ebd   none    luks

Plik /etc/initramfs-tools/conf.d/resume:

RESUME=UUID=22614608-5406-4562-8532-9e8203a7721d

Po uzupełnieniu tych plików trzeba jeszcze wygenerować nowy obraz z modułami jądra:

# update-initramfs -u -k all

W przypadku niektórych linuxów, takich jak linux mint, są jakieś dziwne problemy z UUID i zamiast UUID lepiej jest sprecyzować ścieżkę do urządzeń w katalogu /dev/ .

3. A może by tak i dropboxa?

Skoro mowa już o automatycznym odszyfrowaniu i montowaniu zasobów to na myśl przychodzi mi dropbox. Kiedyś na forum użytkownik megabajt podał sposób na ogarnięcie dropboxa z wykorzystaniem encfs ale niezbyt mi tamten mechanizm przypadł do gustu. Pomyślałem sobie więc, a czemu by nie przerobić tamtego sposobu i dorobić mu otwierania podobnego do tego co w przypadku katalogu /home/$USER ?

Zatem do dzieła, tworzymy dwa katalogi i szyfrujemy jeden z nich:

$ mkdir -p /media/Server/Dropbox.encfs/Dropbox/encrypted /media/Server/Dropbox
$ encfs -v /media/Server/Dropbox.encfs/Dropbox/encrypted /media/Server/Dropbox
14:04:58 (main.cpp:523) Root directory: /media/Server/Dropbox.encfs/Dropbox/encrypted/
14:04:58 (main.cpp:524) Fuse arguments: (daemon) (threaded) (keyCheck) encfs /media/Server/Dropbox -s -o use_ino -o default_permissions
Creating new encrypted volume.
Please choose from one of the following options:
 enter "x" for expert configuration mode,
 enter "p" for pre-configured paranoia mode,
 anything else, or an empty line will select standard mode.
?> x

Manual configuration mode selected.
The following cipher algorithms are available:
1. AES : 16 byte block cipher
 -- Supports key lengths of 128 to 256 bits
 -- Supports block sizes of 64 to 4096 bytes
2. Blowfish : 8 byte block cipher
 -- Supports key lengths of 128 to 256 bits
 -- Supports block sizes of 64 to 4096 bytes

Enter the number corresponding to your choice: 1

Selected algorithm "AES"

Please select a key size in bits.  The cipher you have chosen
supports sizes from 128 to 256 bits in increments of 64 bits.
For example:
128, 192, 256
Selected key size: 256

Using key size of 256 bits

Select a block size in bytes.  The cipher you have chosen
supports sizes from 64 to 4096 bytes in increments of 16.
Or just hit enter for the default (1024 bytes)

filesystem block size: 4096

Using filesystem block size of 4096 bytes

The following filename encoding algorithms are available:
1. Block : Block encoding, hides file name size somewhat
2. Null : No encryption of filenames
3. Stream : Stream encoding, keeps filenames as short as possible

Enter the number corresponding to your choice: 1

Selected algorithm "Block""

Enable filename initialization vector chaining?
This makes filename encoding dependent on the complete path,
rather then encoding each path element individually.
The default here is Yes.
Any response that does not begin with 'n' will mean Yes:

Enable per-file initialization vectors?
This adds about 8 bytes per file to the storage requirements.
It should not affect performance except possibly with applications
which rely on block-aligned file io for performance.
The default here is Yes.
Any response that does not begin with 'n' will mean Yes:

Enable filename to IV header chaining?
This makes file data encoding dependent on the complete file path.
If a file is renamed, it will not decode sucessfully unless it
was renamed by encfs with the proper key.
If this option is enabled, then hard links will not be supported
in the filesystem.
The default here is No.
Any response that does not begin with 'y' will mean No:

Enable block authentication code headers
on every block in a file?  This adds about 12 bytes per block
to the storage requirements for a file, and significantly affects
performance but it also means [almost] any modifications or errors
within a block will be caught and will cause a read error.
The default here is No.
Any response that does not begin with 'y' will mean No:

Add random bytes to each block header?
This adds a performance penalty, but ensures that blocks
have different authentication codes.  Note that you can
have the same benefits by enabling per-file initialization
vectors, which does not come with as great of performance
penalty.
Select a number of bytes, from 0 (no random bytes) to 8: 0

Enable file-hole pass-through?
This avoids writing encrypted blocks when file holes are created.
The default here is Yes.
Any response that does not begin with 'n' will mean Yes:

14:05:21 (SSL_Cipher.cpp:370) allocated cipher ssl/aes, keySize 32, ivlength 16
14:05:21 (FileUtils.cpp:1123) Using cipher AES, key size 256, block size 4096

Configuration finished.  The filesystem to be created has
the following properties:
14:05:21 (Interface.cpp:165) checking if ssl/aes(3:0:2) implements ssl/aes(3:0:2)
14:05:21 (SSL_Cipher.cpp:370) allocated cipher ssl/aes, keySize 24, ivlength 16
Filesystem cipher: "ssl/aes", version 3:0:2
14:05:21 (Interface.cpp:165) checking if nameio/block(3:0:1) implements nameio/block(3:0:1)
Filename encoding: "nameio/block", version 3:0:1
14:05:21 (Interface.cpp:165) checking if ssl/aes(3:0:2) implements ssl/aes(3:0:2)
14:05:21 (SSL_Cipher.cpp:370) allocated cipher ssl/aes, keySize 32, ivlength 16
Key Size: 256 bits
Block Size: 4096 bytes
Each file contains 8 byte header with unique IV data.
Filenames encoded using IV chaining mode.
File holes passed through to ciphertext.

Now you will need to enter a password for your filesystem.
You will need to remember this password, as there is absolutely
no recovery mechanism.  However, the password can be changed
later using encfsctl.

14:05:21 (openssl.cpp:48) Allocating 41 locks for OpenSSL
14:05:21 (FileUtils.cpp:1180) useStdin: 0
New Encfs Password:
Verify Encfs Password:
14:05:38 (Interface.cpp:165) checking if ssl/aes(3:0:2) implements ssl/aes(3:0:2)
14:05:38 (SSL_Cipher.cpp:370) allocated cipher ssl/aes, keySize 32, ivlength 16
14:05:39 (Interface.cpp:165) checking if nameio/block(3:0:1) implements nameio/block(3:0:1)

Hasło musi być takie samo co w przypadku katalogu użytkownika. Czyli będziemy logować się i otwierać szyfrowany katalog /home/$USER oraz folder dropboxa używając tego samego hasła.

Problem jest jeden, nie da rady tego zrobić przez plik /etc/security/pam_encfs.conf . Wychodzi na to, że można tam sprecyzować tylko jedną regułkę per user , czyli jeśli już mamy jedną, kolejnej nie damy rady tam dopisać, a jeśli dopiszemy, to zostanie zwyczajnie zignorowana. Co zatem nam pozostaje? Na szczęście możemy sprecyzować tyle punktów montowania ile chcemy, tylko trzeba to zrobić w innym pliku -- /etc/security/pam_mount.conf.xml . Edytujemy go zatem i dodajemy coś na wzór poniższej linijki:

<!-- Volume definitions -->
<volume user="morfik" fstype="fuse" path="encfs#/media/Server/Dropbox.encfs/Dropbox/encrypted" mountpoint="/media/Server/Dropbox" options="nonempty" />

Restartujemy pc i sprawdzamy czy oba katalogi zostały zamontowane po zalogowaniu się do systemu:

$ mount | grep encfs
encfs on /home/morfik type fuse.encfs (rw,nosuid,nodev,relatime,user_id=1000,group_id=1000,default_permissions,allow_root)
encfs on /media/Server/Dropbox type fuse.encfs (rw,nosuid,nodev,relatime,user_id=1000,group_id=1000,default_permissions)

4. Kwestia katalogu /tmp/

Ostatnia kwestia, która mi przychodzi na myśl, jeśli już mowa o zabezpieczeniach, to katalog /tmp/ . Jak nie patrzeć on zostaje odszyfrowany, a tam przecie trafiają pliki użytkownika. Można go oczywiście zaszyfrować w podobny sposób co i przestrzeń wymiany. Tylko, że pozostanie kwestia montowania dwóch voluminów na starcie systemu przy pomocy jednego hasła. Można tutaj skorzystać z zaprojektowanych do tego celu skryptów i wpiąć oba voluminy na jedno hasło.

Generalnie cały proces tworzenia zaszyfrowanego kontenera pod katalog /tmp/ jest dokładnie taki sam jak w przypadku przestrzeni wymiany i nie będę go opisywał po raz drugi, jedynie co to zamiast mkswap, trzeba użyć mkfs z odpowiednim systemem plików (no i dodać odpowiedni wpis w fstabie). Potem trzeba edytować plik /etc/crypttab i dopisać w nim poniższe linijki:

swap     UUID=95f1f54d-a1d6-4e02-8ee6-7f79d7558ebd   haslo       luks,keyscript=/lib/cryptsetup/scripts/decrypt_keyctl
tmp     UUID=dc7f4586-a33d-4707-98e9-8b55c559b0d2   haslo       luks,keyscript=/lib/cryptsetup/scripts/decrypt_keyctl

W miejscu haslo nie podajemy hasła, tylko jakiś ciąg znaków, grunt by był jednakowy dla obu voluminów.

Jak widać, trochę śmieszne się wydaje nieszyfrowanie pozostałej części systemu ale powyższe ustawienia powinny zatrzymać wyciek wrażliwych informacji. Nie dają jednak żadnej gwarancji nienaruszalności plików systemowych...